ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ

«Να ζεις με ορμή τη ζωή σου και να ετοιμάζεσαι ήρεμα για τον θάνατο. Να είσαι έτοιμος να πεθάνεις σε κάθε στιγμή. Με επιθυμίες ανεκπλήρωτες».

O θάνατος για τον Κώστα Αξελό, τον Ελληνα που αναφέρεται παγκοσμίως ως «ο τελευταίος φιλόσοφος», ήρθε στα 86 του, μετά από μια συναρπαστική και μαχητική ζωή.

Ο Κώστας Αξελός ήταν από τα τελευταία μεγάλα ονόματα μιας τρανταχτής γενιάς τολμηρών, ανήσυχων, πρωτοπόρων Ελλήνων. Ο ίδιος άνοιξε τη σκέψη στους ορίζοντες του κόσμου, βίωσε τον στοχασμό του και στοχάστηκε τον βίο του. «Να μην υπομένεις παθητικά την εποχή. Να τη μεταμορφώνεις, αθέατα σχεδόν» συνιστούσε.

Ηταν ο θεμελιωτής της «Πλανητικής σκέψης» και του «Παιχνιδιού του κόσμου» - δύο έννοιες που σημάδεψαν το στοχαστικό έργο του. «Η πλανητική σκέψη αντιστοιχεί στην περιπλάνηση του «είναι» εν τω γίγνεσθαι της ολότητας του κόσμου». Πηγαίνοντας παραπέρα λέει: «Το περιπλανώμενο «είναι» του ανθρώπου παίζει ένα παιχνίδι μέσα στο οποίο τα σχέδιά του αδιάκοπα διαψεύδονται». Ο κόσμος είναι το παιχνίδι, ο άνθρωπος ο συμπαίκτης. «Σε μας εναπόκειται να μάθουμε να παίζουμε το παιχνίδι από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε».

Η κατανόηση του κόσμου διέπει ολόκληρη τη συναρπαστική μα και δύσκολη ζωή του. Προτού φτάσει στο Παρίσι, ο γεννημένος στην Αθήνα, το 1924, Κώστας Αξελός, γόνος μεγαλοαστικής αθηναϊκής οικογένειας, είχε πολλές περιπέτειες. Στα 17 του προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα και εντάχτηκε στην Εθνική Αντίσταση. Με το Κόμμα και με τον? Μαρξ είχε θεωρητικές διαφωνίες, αλλά πήρε τα όπλα. «Ο πραγματικός κομμουνιστής πρέπει να κρατάει το όπλο στο ένα χέρι και τα ποιήματα του Ρίλκε στο άλλο», έλεγε. Στα Δεκεμβριανά, σε επίθεση στο κτίριο της Ασφάλειας, όπου τραυματίστηκε ο Ιάνης Ξενάκης, συνελήφθη, βασανίστηκε, έγινε θύμα εικονικής εκτέλεσης, φυλακίστηκε και απέδρασε κολυμπώντας. Στα τέλη του ‘45, επιβιβάστηκε στο θρυλικό πλοίο «Ματαρόα», μαζί με τον ελληνικό ανθό της τέχνης και των γραμμάτων, για τη Γαλλία.

Πάνω από 20 βιβλία
Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόνη, όπου αργότερα δίδαξε (1962-1973), παρακολούθησε σεμινάρια του Καρλ Γιάσπερς, αλλά σφράγισε την εξέλιξή του ο Μάρτιν Χάιντεγκερ. Εγραψε πάνω από είκοσι βιβλία, που συγκροτούν τρεις τριλογίες, «Το ξετύλιγμα της Περιπλάνησης», «Το ξετύλιγμα του παιχνιδιού» και «Το ξετύλιγμα μιας αναζήτησης». Συγχρόνως συνδέθηκε με καλλιτέχνες και ποιητές (Πικάσο, Μασόν, Μπρετόν κ.ά.). Με τον Ζαν - Πολ Σαρτρ ήρθε σε κόντρα. Του καταλόγιζε μη πρωτότυπη σκέψη. Ο Σαρτρ τον κατηγορούσε γιατί εγκατέλειψε τον κομμουνισμό.

Από μια συναρπαστική ζωή δεν λείπουν οι φλογεροί έρωτες: Ρέα Καραβά, σύντροφος πριν του Ελύτη και του Σεφέρη, μετέπειτα σύζυγος του νομπελίστα Κλοντ Σιμόν. Φρανσουάζ Ζιλό, Γαλλίδα ζωγράφος, σύντροφος του Πικάσο και μητέρα των παιδιών του (Παλόμα και Κλοντ).

Τελευταία σύντροφος της ζωής του, η πρώην ευρωβουλευτής, δημοσιογράφος και μεταφράστριά του Κατερίνα Δασκαλάκη. Σε δική της μετάφραση θα κυκλοφορήσουν σύντομα, από την «Εστία», όπως και τα περισσότερα βιβλία του, «Το παιχνίδι του κόσμου» (επανέκδοση) και το τελευταίο του έργο «Αυτό που επέρχεται» (2009).

• Το παιχνίδι
  «Να παίξουμε το παιχνίδι. Αφήνοντας τον εαυτό μας να παρασυρθεί από το παιχνίδι του χρόνου... Οχι για να περάσει ο χρόνος, αλλά για να περάσουμε μαζί με τον χρόνο», μας είπε ο στοχαστής, που δεν ήθελε να αποκαλείται φιλόσοφος, αφού μετά τον Χέγκελ, πίστευε ότι οι μεγαλύτεροι στοχαστές είναι «μεταφιλόσοφοι».

Δήμητρα Ρουμπούλα
dirouboula@pegasus.gr